„Etyczny zwrot” w polskiej historii mówionej
DOI:
https://doi.org/10.26774/wrhm.165Słowa kluczowe:
oral history, historia mówiona, etyka, vulnerability, psychologia narracji, tożsamość narracyjna, kodeks etyczny, dobre praktykiAbstrakt
Autorzy zwracają uwagę na potrzebę pogłębionej dyskusji dotyczącej kwestii etycznych w warsztacie oralisty, która w przyszłości doprowadziłaby do stworzenia kodeksu dobrych praktyk, regulującego zasady prowadzenia wywiadów oral history, ich archiwizacji oraz późniejszego wykorzystania. W naukach społecznych w Polsce podobną kodyfikacją dysponują psychologowie, zwłaszcza psychoterapeuci, stąd porównanie zasad ich obowiązujących z wyzwaniami będącymi udziałem oralistów. Wzorem mogą stać się także rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Deklaracji Helsińskiej Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (WMA) oraz wytycznych Rady Międzynarodowych Towarzystw Medycznych (CIOMS), jak również zagraniczne stowarzyszenia praktyków oral history. Idąc za przykładem środowisk zajmujących się historią mówioną w Europie Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych, położenie większego nacisku na kontekst etyczny w badaniach z pewnością wzmocni paradygmat tej wciąż jeszcze młodej dziedziny naukowej w Polsce.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Bartosz B., Doświadczenie macierzyństwa. Analiza narracji autobiograficznych, Wrocław 2002
Bornat J., Thompson P., The voice of the past, Oxford 2017
Cierpka A., Tożsamość i narracje w relacjach rodzinnych, Warszawa 2013
Czajkowska D., Hinc S., Etyka i dobre obyczaje w wywiadzie naukowym, [w:] Etyczne aspekty badań społecznych, red. K. Zamiara, Poznań 2005, s. 237–249
Czapigo D., Historia Mówiona – realizacja nagrań, [w:] Archiwistyka społeczna, red. K. Ziętal, Warszawa 2012, s. 69–79, http://archiwa.org/as/as_img/uploaded/Archiwa_spoleczne_podrecznik.pdf (dostęp: 3 VIII 2017 r.)
Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy: Etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi, http://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0008/93248/Deklaracja-Helsinska-przyjeta-na-64-ZO-WMA_-pazdziernik-2013_pelny-tekst.pdf (dostęp: 10 III 2017 r.)
Etyka w badaniach przeszłości. Ankieta, „Rocznik Antropologii Historii”, R. II, nr 2 (1/2012), s. 301–331
Filipkowski P., Historia mówiona i wojna: doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław 2010
Filipkowski P., Historia mówiona jako historia faktyczna albo jak „odantropologizować” opowieści o przeszłości?, „Rocznik Antropologii Historii”, R. V, nr 8 (2015), s. 98–101
Frankl V.E., Nieuświadomiony Bóg, Warszawa 1978
Heider F., Simmel M., An Experimental Study of Apparent Behavior, “American Journal of Psychology”, nr 57/2 (1994), s. 243–259
Historia mówiona: elementarz, red. prowadzący R. Dąbrowski; tekst i oprac.: M. Kurkowska-Budzan, E. Szpak, M. Stasiak, M. Jarząbek, A. Drobik, Warszawa 2008, http://nck.pl/media/attachments/314333/hisoria-mowiona-elementarz.pdf (dostęp: 16 VII 2017 r.)
Mochmann I.C., Lee S., Stelzl-Marx B., Focus: Children born of war: Second World War and beyond: Kinder des Krieges: Zweiter Weltkrieg und danach, „Historical Social Research / Historische Sozialforschung”, vol. 34/3, nr 129 (2009), s. 263–283
Kałwa D., Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans, „Kultura i Historia”, nr 18 (2010), http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887 (dostęp: 10 III 2017 r.)
Kaźmierska K., Wywiad narracyjny – technika i pojęcia analityczne, [w:] Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych, red. R. Dopierała, K. Waniek, Łódź 2016, s. 61–72
Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa, red. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29 (dostęp: 26 II 2017 r.)
Kodeks Etyki Pracownika Naukowego, Załącznik do uchwały nr 10/2012 Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk z dn. 13.09.2012 r., http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2014_02/2ae2188ff8670eed98ede50de1e9007f.pdf (dostęp: 10 VI 2016 r.)
Kodeks Etyki Socjologa, red. Polskie Towarzystwo Socjologiczne, http://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf (dostęp: 10 III 2017 r.)
Kurkowska-Budzan M., Skrawki bez pointy i morału, „Rocznik Antropologii Historii”, R. II, nr 2 (1/2012), s. 314–316
McAdams D.P., Narrating the self in adulthood, [w:] Aging and Biography: Exploration in Adult Development, red. J.E. Birren, G.M. Kenyon, J.E. Ruth, J.J. Schroots, T. Svensson, New York 1993, s. 131–148
Międzynarodowe wytyczne etyczne dotyczące badań biomedycznych z udziałem ludzi, http://www.cioms.ch/index.php/12-newsflash/400-cioms-inernational-ethical-guidelines (dostęp: 10 III 2017 r.)
Opoczyńska-Morasiewicz O., Morasiewicz J., Etyka i psychoterapia, „Psychoterapia”, nr 175 (4/2015), s. 21–34
Oral History Society: Is Your Oral History Legal and Ethical?, red. J. Bornat, R. Perks, http://www.ohs.org.uk/advice/ethical-and-legal/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Pennebaker J.W., Opening up, New York 1990
Portelli A., Oral History as a Genre, [w:] Narrative and Genre, red. M. Chamberlain, P. Thompson, New York 2000
Principles for Oral History and Best Practices for Oral History, http://www.oralhistory.org/about/principles-and-practices/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Ricoeur P., Język, tekst, interpretacja: wybór pism, Warszawa 1989
Rubin D.C., Kozin M., Vivid memories, „Cognition”, nr 16 (1984), s. 81–95
Schrag Z.M., Ethical Training for Oral Historians. „Perspectives on history”, vol. 45, nr 3 (2007), https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/march-2007/institutional-review-boards/ethical-training-for-oral-historians (dostęp: 10 III 2017 r.)
Schütze F., Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. K. Kaźmierska, Kraków 2012, s. 141–278
Sheftel A., Zembrzycki S., Who’s Afraid of Oral History? Fifty Years of Debates and Anxiety about Ethics, „Oral History Review”, nr 43 (2/2016), s. 338–366
Trzebiński J., Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Narracja jako sposób rozumienia świata, red. idem, Gdańsk 2002, s. 17–42
Urbanek J., Subiektywne doświadczenie pracy przymusowej w III Rzeszy w narracjach osób w okresie późnej dorosłości (publikacja w przygotowaniu)
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, Dz.U. z 2001 r. Nr 73, poz. 763
WHO ERC Guide for Principal Investigators, http://www.who.int/ethics/review-committee/guidelines/en/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Yow V., „Do I like them too Much?”: Effects of the Oral History Interview on the Interviewer and Vice-Versa, „Oral History Review”, nr 24 (1/1997), s. 55–79
Zalecenia Rady Narodowego Centrum Nauki dotyczące badań z udziałem ludzi, https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/2016_zalecenia_Rady_NCN_dot_etyki_badan.pdf (dostęp: 10 VI 2017 r.)
Bornat J., Thompson P., The voice of the past, Oxford 2017
Cierpka A., Tożsamość i narracje w relacjach rodzinnych, Warszawa 2013
Czajkowska D., Hinc S., Etyka i dobre obyczaje w wywiadzie naukowym, [w:] Etyczne aspekty badań społecznych, red. K. Zamiara, Poznań 2005, s. 237–249
Czapigo D., Historia Mówiona – realizacja nagrań, [w:] Archiwistyka społeczna, red. K. Ziętal, Warszawa 2012, s. 69–79, http://archiwa.org/as/as_img/uploaded/Archiwa_spoleczne_podrecznik.pdf (dostęp: 3 VIII 2017 r.)
Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy: Etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi, http://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0008/93248/Deklaracja-Helsinska-przyjeta-na-64-ZO-WMA_-pazdziernik-2013_pelny-tekst.pdf (dostęp: 10 III 2017 r.)
Etyka w badaniach przeszłości. Ankieta, „Rocznik Antropologii Historii”, R. II, nr 2 (1/2012), s. 301–331
Filipkowski P., Historia mówiona i wojna: doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław 2010
Filipkowski P., Historia mówiona jako historia faktyczna albo jak „odantropologizować” opowieści o przeszłości?, „Rocznik Antropologii Historii”, R. V, nr 8 (2015), s. 98–101
Frankl V.E., Nieuświadomiony Bóg, Warszawa 1978
Heider F., Simmel M., An Experimental Study of Apparent Behavior, “American Journal of Psychology”, nr 57/2 (1994), s. 243–259
Historia mówiona: elementarz, red. prowadzący R. Dąbrowski; tekst i oprac.: M. Kurkowska-Budzan, E. Szpak, M. Stasiak, M. Jarząbek, A. Drobik, Warszawa 2008, http://nck.pl/media/attachments/314333/hisoria-mowiona-elementarz.pdf (dostęp: 16 VII 2017 r.)
Mochmann I.C., Lee S., Stelzl-Marx B., Focus: Children born of war: Second World War and beyond: Kinder des Krieges: Zweiter Weltkrieg und danach, „Historical Social Research / Historische Sozialforschung”, vol. 34/3, nr 129 (2009), s. 263–283
Kałwa D., Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans, „Kultura i Historia”, nr 18 (2010), http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887 (dostęp: 10 III 2017 r.)
Kaźmierska K., Wywiad narracyjny – technika i pojęcia analityczne, [w:] Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych, red. R. Dopierała, K. Waniek, Łódź 2016, s. 61–72
Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa, red. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29 (dostęp: 26 II 2017 r.)
Kodeks Etyki Pracownika Naukowego, Załącznik do uchwały nr 10/2012 Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk z dn. 13.09.2012 r., http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2014_02/2ae2188ff8670eed98ede50de1e9007f.pdf (dostęp: 10 VI 2016 r.)
Kodeks Etyki Socjologa, red. Polskie Towarzystwo Socjologiczne, http://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf (dostęp: 10 III 2017 r.)
Kurkowska-Budzan M., Skrawki bez pointy i morału, „Rocznik Antropologii Historii”, R. II, nr 2 (1/2012), s. 314–316
McAdams D.P., Narrating the self in adulthood, [w:] Aging and Biography: Exploration in Adult Development, red. J.E. Birren, G.M. Kenyon, J.E. Ruth, J.J. Schroots, T. Svensson, New York 1993, s. 131–148
Międzynarodowe wytyczne etyczne dotyczące badań biomedycznych z udziałem ludzi, http://www.cioms.ch/index.php/12-newsflash/400-cioms-inernational-ethical-guidelines (dostęp: 10 III 2017 r.)
Opoczyńska-Morasiewicz O., Morasiewicz J., Etyka i psychoterapia, „Psychoterapia”, nr 175 (4/2015), s. 21–34
Oral History Society: Is Your Oral History Legal and Ethical?, red. J. Bornat, R. Perks, http://www.ohs.org.uk/advice/ethical-and-legal/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Pennebaker J.W., Opening up, New York 1990
Portelli A., Oral History as a Genre, [w:] Narrative and Genre, red. M. Chamberlain, P. Thompson, New York 2000
Principles for Oral History and Best Practices for Oral History, http://www.oralhistory.org/about/principles-and-practices/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Ricoeur P., Język, tekst, interpretacja: wybór pism, Warszawa 1989
Rubin D.C., Kozin M., Vivid memories, „Cognition”, nr 16 (1984), s. 81–95
Schrag Z.M., Ethical Training for Oral Historians. „Perspectives on history”, vol. 45, nr 3 (2007), https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/march-2007/institutional-review-boards/ethical-training-for-oral-historians (dostęp: 10 III 2017 r.)
Schütze F., Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. K. Kaźmierska, Kraków 2012, s. 141–278
Sheftel A., Zembrzycki S., Who’s Afraid of Oral History? Fifty Years of Debates and Anxiety about Ethics, „Oral History Review”, nr 43 (2/2016), s. 338–366
Trzebiński J., Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Narracja jako sposób rozumienia świata, red. idem, Gdańsk 2002, s. 17–42
Urbanek J., Subiektywne doświadczenie pracy przymusowej w III Rzeszy w narracjach osób w okresie późnej dorosłości (publikacja w przygotowaniu)
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, Dz.U. z 2001 r. Nr 73, poz. 763
WHO ERC Guide for Principal Investigators, http://www.who.int/ethics/review-committee/guidelines/en/ (dostęp: 10 III 2017 r.)
Yow V., „Do I like them too Much?”: Effects of the Oral History Interview on the Interviewer and Vice-Versa, „Oral History Review”, nr 24 (1/1997), s. 55–79
Zalecenia Rady Narodowego Centrum Nauki dotyczące badań z udziałem ludzi, https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/2016_zalecenia_Rady_NCN_dot_etyki_badan.pdf (dostęp: 10 VI 2017 r.)
Pobrania
Opublikowane
29-12-2017
Jak cytować
Gałęziowski, J., & Urbanek, J. (2017). „Etyczny zwrot” w polskiej historii mówionej. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 7, 7–34. https://doi.org/10.26774/wrhm.165
Numer
Dział
Artykuły i studia
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Wprowadzone na stronie dane użytkowników wykorzystywane są wyłącznie do celów umożliwiających wydawanie Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej. Dane w postaci adresów mailowych, nazw i innych informacji o użytkowniku nie będą udostępniane osobom trzecim w innym zakresie i do innych celów.
